Με τον όρο αντισύλληψη ονομάζουμε τα μέσα και τις μεθόδους που εφαρμόζονται, με στόχο την αποφυγή μιας ανεπιθύμητης εγκυμοσύνης.
Τι είναι η αντισύλληψη;
Μέθοδοι Αντισύλληψης
Οι μέθοδοι αντισύλληψης χωρίζονται σε 3 κατηγορίες:
- Φυσικές Μέθοδοι.
- Μέθοδοι Φραγμού.
- Ορμονικές Μέθοδοι.
1. Φυσικές Μέθοδοι Αντισύλληψης
Η αποτελεσματικότητα των μεθόδων αυτών μπορεί να είναι ικανοποιητική όταν οι σύντροφοι γνωρίζουν ακριβώς τι πρέπει να κάνουν και το εφαρμόζουν απαρέγκλιτα. Στην πράξη όμως, για την πλειοψηφία των ζευγαριών οι φυσικές μέθοδοι δεν συνιστώνται γιατί τα ποσοστά αποτυχίας είναι πολύ υψηλά.
Οι φυσικοί μέθοδοι χωρίζονται σε 2 κατηγορίες:
- Διακεκομμένη Συνουσία.
- Μέθοδος Ρυθμού ή Ασφαλούς Περιόδου.
Μαρία Μαργαρίτα Ζαφειρέλη MD,MSc,PhD - Μαιευτήρας - Χειρουργός Γυναικολόγος
Πάντα στο πλευρό της κάθε γυναίκας και κάθε άντρα που θέλει να διατηρείται νέα/ος και υγιής.
Ως Γυναικολόγος και Μαιευτήρας στόχος είναι να ενημερώνουμε και να συμβουλεύουν κάθε γυναίκα σωστά και υπεύθυνα πάνω σε γυναικολογικά ζητήματα υγείας και να συμβάλουμε στην πρόληψη , αντιμετώπιση και θεραπεία των γυναικολογικών Παθήσεων και φυσικά όσα πρέπει να ξέρει για την πιο όμορφη περίοδο της ζωής της, την εγκυμοσύνη και τα στάδια της.
Μαρία Μαργαρίτα Ζαφειρέλη MD,MSc,PhD - Μαιευτήρας - Χειρουργός Γυναικολόγος
Πάντα στο πλευρό της κάθε γυναίκας και κάθε άντρα που θέλει να διατηρείται νέα/ος και υγιής.
Ως Γυναικολόγος και Μαιευτήρας στόχος είναι να ενημερώνουμε και να συμβουλεύουν κάθε γυναίκα σωστά και υπεύθυνα πάνω σε γυναικολογικά ζητήματα υγείας και να συμβάλουμε στην πρόληψη , αντιμετώπιση και θεραπεία των γυναικολογικών Παθήσεων και φυσικά όσα πρέπει να ξέρει για την πιο όμορφη περίοδο της ζωής της, την εγκυμοσύνη και τα στάδια της.
Aξιολογήσεις
α. Διακεκομμένη Συνουσία
Είναι η πιο παλιά και πιο διαδεδομένη αντισυλληπτική μέθοδος. Συνίσταται στην απομάκρυνση του πέους από τον κόλπο πριν από την εκσπερμάτιση. Να σημειωθεί ότι στις εκκρίσεις του πέους, οι σταγόνες υγρού που εκκρίνονται από το πέος σε στύση μπορεί να περιέχουν ποσότητα σπερματοζωαρίων ικανή να γονιμοποιήσει το ωάριο. Επιπλέον, απομάκρυνση δεν είναι πάντα εύκολο να γίνει έγκαιρα, ούτε η εκσπερμάτωση αρκετά μακριά από τα γεννητικά όργανα της γυναίκας.
Η διακεκομμένη συνουσία παρουσιάζει πολλές φορές δυσκολίες και υψηλό ποσοστό αποτυχίας. Ο άνδρας πρέπει να διατηρεί τον αυτοέλεγχο του και αυτή η έγνοια μπορεί να δημιουργήσει νευρικότητα και άγχος σε βάρος της σεξουαλικής τους ικανοποίησης.
β. Μέθοδος Ρυθμού ή Ασφαλούς Περιόδου
Είναι πολύ διαδεδομένη και πολύ λίγο αποτελεσματική. Σύμφωνα με αυτή τη μέθοδο, οι σεξουαλικές σχέσεις αποφεύγονται κατά τις γόνιμες μέρες, οι οποίες υπολογίζονται είτε με την ημερολογιακή μέθοδο, είτε με τη βασική θερμοκρασία.
β1. Ημερολογιακή Μέθοδος
Για να καθοριστούν οι ημέρες που μπορεί να είναι γόνιμες στον κύκλο μιας γυναίκας, πρέπει να είναι γνωστό ότι, η ωορρηξία συμβαίνει 12-16 ημέρες πριν από την επόμενη έμμηνο ρύση, το ωάριο ζει και επομένως μπορεί να γονιμοποιηθεί μέσα σε 24 το πολύ ώρες και τέλος τα σπερματοζωάρια μπορούν να μείνουν ζωντανά μέσα στις σάλπιγγες ως και 48-72 ώρες. Η δυσκολία στην παρακολούθηση του κύκλου έγκειται στο ότι ο κύκλος δεν είναι απαραίτητα πάντοτε σταθερός, καθώς μπορεί να επηρεαστεί από ψυχολογικούς και άλλους παράγοντες, συνεπώς η πρόβλεψη της ωορρηξίας βάσει ημερομηνιών είναι ανακριβής. Επιπλέον, τα συμπτώματα ενδεικτικά ωορρηξίας (πυελικός πόνος, αλλάγες στα κολπικά υγρά) είναι εύκολο να παρερμηνευθούν και να οδηγήσουν σε λανθασμένη εκτίμηση των γόνιμων ημερών.
β2. Μέθοδος της Βασικής Θερμοκρασίας
Βασίζεται στο γεγονός ότι μετά την ωορρηξία παρατηρείται μια μικρή αύξηση της θερμοκρασίας του σώματος της τάξεως των 2-4 βαθμών.
Προσοχή: Οι γυναίκες δεν πρέπει να εμπιστεύονται αυτές τις μεθόδους όταν συμβαίνουν τα εξής:
- Ακανόνιστος κύκλος.
- Πρόσφατος τοκετός.
- Ταξίδια στο εξωτερικό, διότι η περίοδος επηρεάζεται από τις κλιματολογικές συνθήκες.
- Ασθένεια (πυρετός).
2. Αντισύλληψη με Μεθόδους Φραγμού
Οι μέθοδοι φραγμού χωρίζονται σε 2 κατηγορίες:
- Ανδρικό Προφυλακτικό.
- Γυναικείο Προφυλακτικό.
α. Ανδρικό Προφυλακτικό
Το προφυλακτικό αποτελεί την πιο διαδεδομένη μέθοδο φραγμού. Τα ποσοστά αποτυχίας του προφυλακτικού υπολογίζονται περίπου στο 3% και οφείλονται σε κατασκευαστικά μειονεκτήματα και σε λάθη στην εφαρμογή του.
Το βασικότερο πλεονέκτημά του είναι ότι προστατεύει και από τα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα (τον HPV, HIV, έρπητα κλπ), τις κολπίτιδες κ.α. Για το λόγο αυτό, δεν πρέπει ποτέ να ξεχνάμε τη χρήση του ανδρικού προφυλακτικού, ανεξάρτητα με το αν χρησιμοποιείται ταυτόχρονα και οποιαδήποτε άλλη αντισυλληπτική μέθοδος.
β. Γυναικείο Προφυλακτικό
β1. Διάφραγμα
Αποτελείται από ένα λεπτό κυκλικό τοίχωμα από σιλικόνη ή ελαστικό και είναι 92-96% αποτελεσματικό όταν χρησιμοποιείται με σπερματοκτόνο αφρό ή κρέμα.
Πρέπει να τοποθετείται πριν τη σεξουαλική πράξη και έχει το πλεονέκτημα ότι δεν τη διακόπτει και μπορεί να παραμείνει για αρκετές ώρες σε περίπτωση που αυτή επαναληφθεί αργότερα. Προστατεύει από μερικά σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα και από τον καρκίνο του τραχήλου.
Υπάρχουν διαφορετικά μεγέθη για κάθε γυναίκα και ο γυναικολόγος σας θα πρέπει να σας εξετάσει και να διαλέξει το κατάλληλο για εσάς και φυσικά να σας ενημερώσει για τους κανόνες χρήσης του που είναι λίγο πιο πολύπλοκοι από του προφυλακτικού.
Η εφαρμογή του πρέπει να ελέγχεται κάθε χρόνο και σε περίπτωση που το βάρος της γυναίκας μεταβληθεί περισσότερο από 5% ίσως χρειαστεί να αλλάξει μέγεθος.
β2. Ενδομήτρια Σπειράματα – Σπιράλ
Αποτελεί το καταλληλότερο αντισυλληπτικό μέσο για γυναίκες που έχουν γεννήσει και έχουν σταθερή μονογαμική σχέση.
Είναι συσκευή από μαλακό εύκαμπτο υλικό μήκους 2-4 εκατοστών και τοποθετείται στην κοιλότητα της μήτρας από το γυναικολόγο εμποδίζοντας την εμφύτευση του γονιμοποιημένου ωαρίου.
Πριν τοποθετηθεί το σπείραμα είναι απαραίτητο η γυναίκα να υποβληθεί σε Test-Παπανικολάου και να ληφθεί το ιστορικό της γυναίκας ώστε να διερευνηθεί η ύπαρξη πρόσφατης λοίμωξης στην πύελο ή κάποιας σοβαρής αιμορραγίας. Επίσης είναι απαραίτητο να αποκλειστεί υπερηχογραφικά η ύπαρξη εγκυμοσύνης ή όγκων του τραχήλου ή του σώματος της μήτρας.
Το ενδομήτριο σπείραμα μπορεί να τοποθετηθεί οποιαδήποτε ημέρα του κύκλου. Είναι όμως προτιμότερο η τοποθέτηση να γίνει κατά τη διάρκεια της έμμηνου ρύσεως. Έτσι δεν υπάρχει κίνδυνος να διακοπεί μια πιθανή εγκυμοσύνη και επίσης ο τράχηλος της μήτρας είναι πάντα πιο ανοιχτός, πράγμα που διευκολύνει την είσοδο του σπειράματος.
Υπάρχουν 2 διαθέσιμοι τύποι σπιράλ:
- Σπιράλ χαλκού, το οποίο μπορεί να παραμείνει 2-3 χρόνια.
- Σπιράλ που απελευθερώνει προγεστερόνη, το οποίο μπορεί να παραμείνει έως 5 χρόνια.
Παρενέργειες Σπιράλ
Πέρα από την αποβολή του σπειράματος, οι παρενέργειες είναι αρκετά κοινές και όχι σοβαρές. Συνήθως εξαφανίζονται στο τέλος του πρώτου μήνα μετά την τοποθέτηση. Τα συμπτώματα αυτά είναι πόνοι περισσότερο ή λιγότερο δυνατοί ανάλογα με τους πόνους της περιόδου, και μεγαλύτερη απώλεια αίματος στην περίοδο κατά τους πρώτους μήνες.
Επίσης, κατά τους πρώτους 3 ή 6 μήνες μετά την τοποθέτηση του σπειράματος, ο κύκλος μπορεί να μην είναι σταθερός.
Στα μειονεκτήματα καταγράφεται το γεγονός ότι το σπιράλ δεν προφυλάσσει από τα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα.
3. Ορμονικές Μέθοδοι Αντισύλληψης
Οι ορμονικές μέθοδοι αντισύλληψης χωρίζονται σε 2 κατηγορίες:
- Αντισυλληπτικό Χάπι.
- Επείγουσα Αντισύλληψη.
α. Αντισυλληπτικό Χάπι
Το αντισυλληπτικό χάπι είναι η πιο διαδεδομένη και σύγχρονη γυναικεία μέθοδος αντισύλληψης. Είναι ένας συνδυασμός ορμονών, οιστρογόνων και προγεστερόνης, που εμποδίζουν την ωορρηξία, την ανάπτυξη του ενδομητρίου και τη ρευστοποίηση της τραχηλικής βλέννας.
Έτσι, κατά την επαφή, τα σπερματοζωάρια δεν μπορούν να διασχίσουν την τραχηλική βλέννα και να περάσουν στο εσωτερικό της μήτρας ώστε να φτάσουν στη σάλπιγγα και να γονιμοποιήσουν το ωάριο. Εν τω μεταξύ, δεν απελευθερώνεται κανένα ωάριο από την ωοθήκη, ώστε να το γονιμοποιήσουν τα σπερματοζωάρια αφού το “χάπι” αναστέλλει την ωορρηξία. Αλλά ακόμα και εάν αυτά τα δύο εμπόδια ξεπεραστούν, το αντισυλληπτικό χάπι δημιουργεί ένα “αφιλόξενο” περιβάλλον στο οποίο δεν μπορεί να εμφυτευτεί το γονιμοποιημένο ωάριο.
Τα σύγχρονα αντισυλληπτικά χάπια τρίτης γενιάς περιέχουν πολύ χαμηλότερες ποσότητες ορμονών σε σχέση με το παρελθόν, φτάνοντας πλέον σε εξαιρετικά υψηλά επίπεδα ασφάλειας και έλλειψης ανεπιθύμητων ενεργειών. Η αντισυλληπτική προστασία που παρέχουν είναι γύρω στο 95-97%, αρκεί η λήψη να γίνεται καθημερινά και την ίδια περίπου ώρα.
Εξετάσεις Πριν το Ξεκίνημα των Αντισυλληπτικών Χαπιών
Όλες οι γυναίκες, πριν πάρουν την απόφαση να χρησιμοποιήσουν το “χάπι”, θα πρέπει να επισκεφθούν το γυναικολόγο τους.
Πριν ξεκινήσει η αντισύλληψη με το χάπι είναι απαραίτητο η γυναίκα να υποβληθεί σε μια σειρά εξετάσεων, όπως Test-Παπανικολάου, ψηλάφηση μαστών, αιματολογικές εξετάσεις και να ληφθεί το ιστορικό της.
Οφέλη Αντισυλληπτικών Χαπιών
Εκτός από την αντισυλληπτική προστασία, παρουσιάζουν και πολλά άλλα πλεονεκτήματα:
- Βελτιώνουν την ακμή μετά από λίγους μήνες.
- Μειώνουν την ανεπιθύμητη τριχοφυΐα, πχ σε πολυκυστικές ωοθήκες.
- Εξαφανίζουν συνήθως το «προεμμηνορρυσιακό σύνδρομο» (πόνος στο στήθος, πρήξιμο, φούσκωμα, δυσκοιλιότητα, εκνευρισμός, κλπ.).
- Μειώνουν την απώλεια αίματος της περιόδου (και τη σιδηροπενική αναιμία).
- Μειώνουν τους πόνους στην περίοδο (δυσμηνόρροια).
- Προλαμβάνουν την οστεοπόρωση.
Επιπλέον, τα αντισυλληπτικά περιορίζουν τον κίνδυνο εμφάνισης:
- καλοηθών παθήσεων του μαστού.
- καρκίνου της μήτρας.
- καρκίνου ωοθηκών.
- καρκίνου του παχέος εντέρου.
- κύστεων ωοθηκών.
- σαλπιγγίτιδας.
- εξωμητρίων κυήσεων.
Παρενέργειες Αντισυλληπτικών Χαπιών
Οι 2-3 πρώτοι μήνες αποτελούν περίοδο προσαρμογής και υπάρχει η πιθανότητα να εμφανιστούν οι παρακάτω παρενέργειες:
- Αίσθημα ζάλης.
- Θρομβώσεις.
- Ναυτία και εμετό.
- Πονοκέφαλο.
- Ευαισθησία και αίσθημα τάσης στους μαστούς.
- Μερική αύξηση του σωματικού βάρους.
- Μεσοκυκλικές αιμορραγίες.
- Μείωση της libido.
Ποιες γυναίκες δεν πρέπει να παίρνουν το αντισυλληπτικό χάπι;
Αν υπάρχει κάποιο χρόνιο πρόβλημα υγείας, όπως σακχαρώδης διαβήτης, αρτηριακή υπέρταση, υπερχοληστεριναιμία, ιστορικό θρόμβωσης, ιστορικό καρκίνου του μαστού, τότε οι γυναίκες αυτές δεν πρέπει να πάρουν το χάπι και ο γιατρός θα συστήσει την κατάλληλη μέθοδο αντισύλληψης.
Αν η γυναίκα είναι καπνίστρια και ειδικά πάνω από 35 ετών, το χάπι αυξάνει τον κίνδυνο για εγκεφαλικό επεισόδιο, θρόμβωση και καρδιακή προσβολή.
β. Επείγουσα Αντισύλληψη
Η επείγουσα αντισύλληψη είναι η θεραπεία που μπορεί να χρησιμοποιηθεί, με στόχο να αποτρέψει μια ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη, μετά από σεξουαλική επαφή, η οποία πραγματοποιήθηκε κατά τις επικίνδυνες μέρες, χωρίς ή με ελλιπή προφύλαξη, ή στις περιπτώσεις που απέτυχε η αντισυλληπτική μέθοδος (π.χ. έσπασε το προφυλακτικό).
Ο τρόπος της δράσης της εξαρτάται από τη φάση του κύκλου, στην οποία λαμβάνεται η επείγουσα αντισύλληψη. Μπορεί να προκαλέσει καταστολή της ωορρηξίας, οπότε προλαμβάνει τη γονιμοποίηση, όταν λαμβάνεται πριν την ωορρηξία ή να παρεμποδίσει την εμφύτευση του γονιμοποιημένου ωαρίου όταν η λήψη γίνει μετά την ωορρηξία. Η επείγουσα αντισύλληψη σταματά την κύηση πριν από την εμφύτευση του κυήματος στη μήτρα.
Για να έχει μέγιστη αποτελεσματικότητα, που φτάνει το 99%, το πρώτο χάπι θα πρέπει να λαμβάνεται το γρηγορότερο μετά την αποτυχημένη επαφή. Το χρονικό περιθώριο δράσης είναι 3 μέρες. Η αποτελεσματικότητα όμως μειώνεται με την πάροδο του χρόνου.
Παρενέργειες Επείγουσας Αντισύλληψης
Ανεπιθύμητα περιστατικά που έχουν καταγραφεί σε διάφορες κλινικές μελέτες είναι:
- Ναυτία και εμετοί.
- Ζάλη, αδυναμία, πονοκέφαλος.
- Πόνος χαμηλά στην κοιλιά ή και στους μαστούς.
- Αιμορραγία, βαριά έμμηνος ρύση.
- Διάρροια.
- Εξωμήτρια κύηση (κυρίως μετά από καθυστερημένη λήψη επείγουσας αντισύλληψης).