Οι κύστες στις ωοθήκες είναι ένα εξαιρετικά σύνηθες γυναικολογικό φαινόμενο και σπανίως αποτελούν κίνδυνο για την υγεία της γυναίκας.
Είναι μικροί σάκοι γεμάτοι με υγρό που αναπτύσσονται στις ωοθήκες μιας γυναίκας. Η πλειονότητα των κύστεων είναι αβλαβής, αλλά μερικές φορές μπορεί να προκαλέσουν προβλήματα, όπως ρήξη, αιμορραγία ή πόνο. Το μέγεθος τους ποικίλει από πολύ λίγα χιλιοστά μέχρι μερικά εκατοστά.
Πρόκειται για τον πιο συχνό τύπο. Αναπτύσσονται σε γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας (γυναίκες που έχουν ακόμη περίοδο και μπορούν να τεκνοποιήσουν) όταν διαταράσσεται η εξέλιξη του ωοθυλακίου άρα και η ίδια η ωορρηξία. Οφείλονται σε ορμονικές διαταραχές και προκαλούν περαιτέρω ορμονική ανισορροπία.
Σε αυτές περιλαμβάνονται οι θυλακικές κύστες, τα ωχρά σωμάτια και οι ωχρινικές κύστες. Κατά μέσο όρο οι κύστες αυτές έχουν διάμετρο περίπου 4-5 εκατοστά. Συνήθως υποχωρούν από μόνες τους μέσα σε 4-8 εβδομάδες. Μπορεί να προκαλέσουν κοιλιακό πόνο, ιδιαίτερα αν υποστούν ρήξη και απελευθερώσουν είτε αίμα είτε υγρό στην κοιλιακή χώρα.
Λιγότερο συνηθισμένες από τις λειτουργικές κύστες. Ο πιο συνηθισμένος τύπος είναι το καλοήθες κυστικό τεράτωμα ή η δερμοειδής κύστη. Είναι μια ανώμαλη κύστη που επηρεάζει συνήθως νεότερες γυναίκες και περιέχει άλλους καλοήθεις τύπους των ιστών του σώματος, όπως το λίπος, υπολείμματα οστών, μαλλιών και χόνδρου. Αυτές οι κύστες μπορεί να περιστραφούν (μια κατάσταση γνωστή ως συστροφή ωοθήκης) και να θέσουν σε κίνδυνο την παροχή αίματος της ωοθήκης προκαλώντας έντονο κοιλιακό πόνο.
Η ενδομητρίωση είναι μία κατάσταση στην οποία ιστός του ενδομητρίου (του εσωτερικού περιβλήματος της μήτρας) βρίσκεται σε περιοχές εκτός της μήτρας). Στην περίπτωση που ενδομήτριο εντοπίζεται σε κάποια από τις ωοθήκες, γεμίζει με αίμα κατά τη διάρκεια της περιόδου και σχηματίζει έτσι τη σοκολατοειδή κύστη. Ουσιαστικά, πρόκειται για συσσώρευση αίματος για αρκετό διάστημα και, εξαιτίας αυτού, η κύστη παίρνει αυτό το βαθύ, καφέ χρώμα. Κάποιες φορές μπορεί να υποστούν ρήξη και τότε προκαλούν έντονο πυελικό πόνο. Οι κύστες αυτές δεν απορροφούνται μόνες τους και χρειάζεται χειρουργική επέμβαση για την αφαίρεση τους.
Αποτελούν κακοήθη νεοπλάσματα και παρουσιάζονται πιο συχνά μετά την εμμηνόπαυση, αλλά μπορεί να εμφανιστούν σε κάθε ηλικιακή ομάδα. Τα συμπτώματα που μπορούν να προκαλέσουν είναι ο πόνος στην κοιλιακή χώρα, το αίσθημα βάρους και η διόγκωση της κοιλιάς, η κολπική μικροαιμορραγία εκτός περιόδου, ενδοκρινολογικές διαταραχές (διαταραχές του κύκλου, πρώιμη εμφάνιση ήβης στα νεαρά κορίτσια, ανωμαλία ή και απουσία περιόδου, αρρενοποίηση).
Η διάγνωση, όπως και στις καλοήθεις κύστες των ωοθηκών γίνεται αρχικά με γυναικολογική εξέταση, υπερηχογράφημα μήτρας-ωοθηκών, και στη συνέχεια είναι σκόπιμο να γίνει doppler για τον έλεγχο της αγγείωσης της κύστης, αξονική ή μαγνητική τομογραφία, και αιματολογικός έλεγχος για καρκινικούς δείκτες οι οποίοι αρκετές φορές ανευρίσκονται σε υψηλά επίπεδα.
Η θεραπεία είναι πάντοτε χειρουργική, συχνά σε συνδυασμό με χημειοθεραπεία.
Μια κύστη στην ωοθήκη μπορεί να υποστεί ρήξη και να χυθεί το περιεχόμενό της στην κοιλιακή χώρα, γεγονός που μπορεί να προκαλέσει πόνο και πιθανόν αιμορραγία από την ίδια την ωοθήκη. Όταν συμβαίνει κάτι τέτοιο, μπορεί να απαιτείται χειρουργική επέμβαση. Οι κύστες ωοθηκών, ιδιαίτερα όταν είναι μεγαλύτερες από 5 εκατοστά στο μέγεθος, μπορεί επίσης να υποστούν συστροφή και χρειάζονται άμεσα χειρουργική επέμβαση.
Συνήθως, οι κύστες των ωοθηκών δεν παράγουν κανένα σύμπτωμα και βρίσκονται τυχαία κατά τη διάρκεια της γυναικολογικής εξέτασης ή τυχαία σε ένα υπερηχογράφημα το οποίο πραγματοποιείται για άλλους λόγους. Ωστόσο, τα συμπτώματα μπορεί να είναι παρόντα, ειδικά σε μεγάλες κύστες:
Οι περισσότερες κύστες είναι ασυμπτωματικές. Η διάγνωσή τους γίνεται τις περισσότερες φορές τυχαία κατά τη διάρκεια της γυναικολογικής εξέτασης με το υπερηχογράφημα μήτρας-ωοθηκών.
Στις περισσότερες περιπτώσεις, όταν η κύστη έχει μικρό μέγεθος, χρειάζεται απλή παρακολούθηση με υπερηχογράφημα, γιατί υπάρχει η τάση να υποχωρεί αυτόματα σε μερικές εβδομάδες.
Σε ορισμένες περιπτώσεις, συνίσταται η θεραπεία με αντισυλληπτικά χάπια που μπορεί να είναι χρήσιμα για τη ρύθμιση του έμμηνου κύκλου, εμποδίζοντας το σχηματισμό των ωοθυλακίων που μπορούν να μετατραπούν σε κύστες, και, ενδεχομένως, να μειώσουν το μέγεθος μιας ήδη υπάρχουσας κύστης.
Αν όμως η κύστη έχει μέγεθος πάνω από 5 εκατοστά, με τάση να αυξάνεται πρέπει να διενεργείται διερευνητική λαπαροσκόπηση και να γίνεται πλήρης αφαίρεση της κύστης. Στη συνέχεια, ο ιστός που έχουμε αφαιρέσει μπορεί να παρατηρηθεί στο μικροσκόπιο, για να αποκλειστεί κάποια περίπτωση κακοήθειας.
